Vladimir
Akimov, Gest Kozakiewicza, Moskwa, 30
lipca 1980
Polski
lekkoatleta, Władysław Kozakiewicz na Letnich Igrzyskach w Moskwie pokonał
zawodnika gospodarzy - Konstantina Wołkowa, pobijając rekord świata i
zdobywając tym samym tytuł mistrza olimpijskiego w skoku o tyczce. Wygwizdany
przez sowieckich kibiców, pozdrowił ich słynnym już, niecenzuralnym gestem,
który od tamtej pory jest znany jako gest Kozakiewicza. / fot. dzięki
uprzejmości AFP & East News
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
XXII Igrzyska Letnie w Moskwie w 1980 były imprezą dość kontrowersyjną. Zostały
zbojkotowane przez aż 63 państwa! Zabrakło przedstawicieli Stanów Zjednoczonych
a dalej „Albanii,
Argentyny, Chin, Egiptu, Izraela, Japonii, Kanady, Korei Płd., Maroka,
Norwegii, Paragwaju, RFN, Turcji, Urugwaju czy ZEA. Wiele reprezentacji spośród
81, które pojawiły się w Moskwie (m.in. Australii, Francji, Hiszpanii,
Holandii, Wielkiej Brytanii, Włoch), nie występowało pod flagami narodowymi,
lecz narodowych komitetów olimpijskich. Niektóre państwa (np. Francja, Belgia,
Włochy czy Holandia) protestowały, odmawiając udziału w ceremonii otwarcia lub
wysyłając na igrzyska jedynie symboliczną, jednoosobową reprezentację.”
/za: Paweł Pluta, współpraca PAP/
Tak żywe emocje przy organizacji igrzysk
mogły pojawić się jeszcze w związku z Berlinem i ostatnio – Pekinem. „Bardziej
ryzykowne było przyznanie Moskwie igrzysk w 1980 roku niż Pekinowi w 2008.
Chiński reżim był i jest bardziej otwarty niż ten istniejący w Związku
Radzieckim w tamtych latach” - przyznał dwa lata temu Juan Antonio Samaranch, w
latach 1980-2001 prezydent Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. /za: Paweł
Pluta, współpraca PAP/ (Swoją drogą arcyciekawe powiązania
polityczno-dyplomatyczne w biografii Samarancha…). Olimpiada szczególna dla
Polski, która wówczas zajęła 10. miejsce w klasyfikacji medalowej.
19 lipca 1980 roku Igrzyska otworzył
Leonid Breżniew. Żywy był wówczas dowcip (anegdota?) o przemówieniu z otwarcia:
Breżniew – O!
oklaski
Breżniew – Oo!
oklaski
Breżniew – Ooo!
Przyboczny Breżniewa, szeptem do
Sekretarza Generalnego: Towarzyszu Sekretarzu, tekst zaczyna się niżej, to są
kółka olimpijskie.
Moskwa 1980 manifestowała podział świata na
„nasz” (komunistyczny, socjalistyczny) i „ich” świat. Polska reprezentacja
tkwiła oczywiście po same uszy w „naszym” systemie demoludów i braterskiej
przyjaźni z ZSRR. To właśnie 75 tysięcy „przyjaciół” 30 lipca 1980
zgromadzonych na stadionie Łużniki w Moskwie gwizdami witało reprezentantów
Polski w skoku o tyczce: Władysława Kozakiewicza i Tadeusza Ślusarskiego. Gwizdy
i buczenie powtarzały się przy każdym ich skoku. Istnieje także przypuszczenie,
że organizatorzy usiłowali kierować wiatrem – wzbudzali go i osłabiali –
otwierając i zamykając wrota stadionu. Nie bardzo sprawdziły się te domniemane
metody. Konkurencja skok o tyczce zakończyła się w składzie: złoto: Władysław
Kozakiewicz, srebro Tadeusz Ślusarski, brąz Konstantyn Wołkow. Stadion stał za
Wołkowem wspomagając ile sił w gardle swojego faworyta. Problem w tym, że
gardłem operowano także wtedy gdy skakał oponent. Potocznie tego rodzaju
zachowanie określa się mianem chamskiego i współcześnie także dziennikarze i
zawodnicy przywiązują dużą wagę do nastroju publiczności. (porównaj chociażby z
doniesieniami o publiczności w trakcie meczów Radwańskiej w Izraelu…).
Kozakiewicz – „maszyna do skakania” (jak
mówił komentator Igrzysk w telewizji) był literalnie ponad wszystko, w trakcie
zawodów pobił rekord świata skacząc na wysokość 5, 78 metra. Po finałowym swoim
skoku, odbił się od maty i z ogromnym uśmiechem pozdrowił publiczność gestem,
który przeszedł do historii pod jego imieniem.
Kozakiewicz walczył nie tylko z innymi
zawodnikami w swojej dyscyplinie, także z publicznością na stadionie, z reżimem,
systemem, itp. Jacek Wszoła, lekkoatleta, który był także w Moskwie, wspominał,
że „walczył – o czym ja wiedziałem, nie wiedziało bardzo wielu obserwatorów, fachowców,
trenerów, komentatorów – ze skutkami kontuzji, której się nabawił w trakcie
sezonu. Szczerze mówiąc nie wierzyłem, że odniesie sukces na tych Igrzyskach.”
Polecam obejrzeć fragmenty relacji telewizyjnych, gdzie skoki Kozakiewicza z
tej olimpiady są powtarzane. Najlepiej oczywiście z komentarzem. O interesujące
– komentator relacjonujący zawody dla TVP nie zauważył gestu, nie zwrócił na
niego uwagi.
fot. Leszek Fidusiewicz (agencja Reporter) źródło: wici.info
Kozakiewicz wspomina: „Powiedzmy z tych 75
tysięcy, dajmy 50 tysięcy gwiżdże w tym momencie jak jeden z nas (Ślusarski i
Kozakiewicz – przyp.jk) wchodzi na rozbieg. To sobie normalnie nie można
wyobrazić co to jest za hałas. Brałem tą tyczkę, stawałem, koncentrowałem się
na tym co mam robić i to właśnie 5:75 następna wysokość przy olbrzymich
gwizdach publiczności rosyjskiej. Przeleciałem nad poprzeczką znowu w pierwszej
próbie. Oni gwizdali z zasady, bo to nie Rosjanie, tylko Polak wziął i chce
jeszcze pobić rekord świata. Na wysokości 5:75 wykonałem taki gest, którym mi
troszeczkę ulżyło na duszy, właśnie tej publiczności, która właśnie wtedy na
mnie gwizdała.” /z programu Discovery o Igrzyskach w Moskwie 1980/
- Ten gest był taki nasz, polski. Lecz i oni doskonale
go zrozumieli - mówił po latach Kozakiewicz.
„Oni” zrozumieli gest wyśmienicie. Borys Aristow, ambasador ZSRR w Polsce, nazajutrz zażądał odebrania medalu polskiemu lekkoatlecie. Władze polskie musiały wydawać oficjalne stanowiska, które tłumaczyły gest skurczem mięśni. Cała sytuacja ubawiła Polaków setnie, szybko gest zdobył większą popularność, samego Kozakiewicza stawiając jako bohatera. Gest nie był tylko odpowiedzią na zachowanie publiczności, ale odczytywany był jako manifest polityczny. Kibice, ale i nie zainteresowani sportem w Polsce ludzie, cieszyli się nie tylko z medalu i rekordu, ale nawet bardziej z tupetu i odwagi Kozakiewicza.
Gdyby ktoś nas pytał o zdjęcie gestu Kozakiewicza, pokazywał nam je – nikt z nas nie będzie potrafił spamiętać – kiedy widział to zdjęcie? Czy widział zdjęcie czy obraz w telewizji? (poza tymi, którzy przyklejeni byli wtedy do telewizora). Nie będziemy prostować – tak gest znam, ale nie ze zdjęcia. Prawda?
„Oni” zrozumieli gest wyśmienicie. Borys Aristow, ambasador ZSRR w Polsce, nazajutrz zażądał odebrania medalu polskiemu lekkoatlecie. Władze polskie musiały wydawać oficjalne stanowiska, które tłumaczyły gest skurczem mięśni. Cała sytuacja ubawiła Polaków setnie, szybko gest zdobył większą popularność, samego Kozakiewicza stawiając jako bohatera. Gest nie był tylko odpowiedzią na zachowanie publiczności, ale odczytywany był jako manifest polityczny. Kibice, ale i nie zainteresowani sportem w Polsce ludzie, cieszyli się nie tylko z medalu i rekordu, ale nawet bardziej z tupetu i odwagi Kozakiewicza.
Gdyby ktoś nas pytał o zdjęcie gestu Kozakiewicza, pokazywał nam je – nikt z nas nie będzie potrafił spamiętać – kiedy widział to zdjęcie? Czy widział zdjęcie czy obraz w telewizji? (poza tymi, którzy przyklejeni byli wtedy do telewizora). Nie będziemy prostować – tak gest znam, ale nie ze zdjęcia. Prawda?
Całość Igrzysk była transmitowana na żywo
oczywiście do państw zainteresowanych. Istnieją nagrania telewizyjne skoku
Kozakiewicza. Zdjęcia istnieją dwa, nie licząc stopklatki. Jedno wykonał polski
fotograf Leszek Fidusiewicz. Jego ujęcie jest „profilowe” – powtarza jeden z zapisów
z kamery. Drugą fotografię – tę ikoniczną wykonał reporter radziecki: Vladimir
Akimov. Zdjęcie Akimova zostało wykonane z tej samej strony, z której można było
obserwować skok i gest w telewizji – w tej „popularniejszej” relacji. Siłą
rzeczy utrwalało obejrzany raz obraz. Zdjęcia uśmiechniętego Kozakiewicza
pojawiły się ponoć na całym świecie następnego dnia w prasie. (no cóż, raczej
nie w zaprzyjaźnionych krajach, które walczyły na Igrzyskach!)
Francuska "L'Equipe" ogłosiła,
że było to jedno z najciekawszych wydarzeń w całej historii igrzysk. /za: Paweł
Pluta, współpraca PAP/
Zgadzałoby się to z głosowaniem
przeprowadzonym w portalu iconicpictures. Poproszono internautów o zagłosowanie
na najważniejsze ikoniczne zdjęcia sportowe. Czwarte zdjęcie to gest
Kozakiewicza! (portal odwiedzany jest przez anglojęzycznych widzów).
Polska prasa nie miała oczywiście szans na
tę publikację, aż do roku 1989! A jednak 9 lat „przerwy” w publikacji, nie
zmieniło nic z aktualności tej fotografii.
No właśnie: czy na pewno fotografii? Gest
Kozakiewicza to właściwie jedno z koronnych pytań w teście na obywatela Polski.
Każdy go zna, każdy. Albo widział sam w telewizji, albo widział zdjęcie, albo
pokazano mu ten gest, opowiedziano historię, obejrzał na powtórce w jutjubie [bezbłędnyRaczkowski!]. A, albo obejrzał reklamy z Kozakiewiczem w roli głównej. Skurcz
mięśni łatwo zwalczyć odpowiednią maścią… Do tej niemal żartobliwej, ale autentycznej
historii nawiązała firma produkująca lek. Zatrudniony w reklamie Kozakiewiczpowtarza gest.
Ten sam gest pojawił się w reklamie
społecznej w wykonaniu młodych ludzi, którzy namawiają do badań krwi na
wykrycie wirusa HIV. (W kilku miejscach można się zastanawiać, czy to
specyficzna forma podparcia ręki, czy faktycznie ‘pozdrowienie braterskie’).
Jeszcze raz dobry cytat: - Ten gest był
taki nasz, polski. Lecz i oni doskonale go zrozumieli - mówił po latach
Kozakiewicz. No cóż, ten gest to przecież bras d’honneur, międzynarodowo
rozumiany gest – obsceniczny, niegrzeczny, nieparlamentarny. Szczególnie
popularny i „czytany” jest w obydwu Amerykach. We Włoszech, co ciekawe, mówi o
parasolce, choć Amerykanie ten sam gest nazywają „włoskim pozdrowieniem”,
oczywiście z pejoratywną konotacją.
Wróćmy zatem. Zdjęcie Akimova znalazło się
w akcji Fotoikony. Gest jest szalenie i totalnie znany. Zdjęcie wykonano z tej
samej strony co relacjonowała telewizja. Samego zdjęcia nie publikowano z
Polsce przez kilka lat od wydarzenia. Co prawda w akcji fotoikony już nie raz
wykazaliśmy, że to w niczym akurat nie przeszkadza w popularności fotografii. Fotografia
„przejęła” znamiona samego wydarzenia, nagrania telewizyjnego – które
bezsprzecznie były ikoniczne. Zdjęcie jest właściwie tylko nośnikiem tego
ikonicznego zdarzenia. Zatem fotografia pokazująca tak znany i komentowany
moment – sama staje się ikoniczna.
Nawiązań jest sporo, często gdy Kozakiewicz powtarza gest - gdzieś w tle bywa zdjęcie Akimova (częściej), Fidusiewicza (rzadziej). Mnóstwo
do powiedzenia mają także demotywatory.
Dodam jeszcze z ciekawostek: okładki książek „Gest Kozakiewicza” oraz "Nie mówcie mi jak mam żyć", jeszcze obraz na płótnie Agaty Nowsielskiej z 2009 roku „Gest
Kozakiewicza”. Można także po prostu powiedzieć o geście, nie trzeba go
wykonywać by był powszechnie rozumiany – skorzystał z tego Leszek Balcerowicz.
(i pokazał swoją wersję w programie Kuby Wojewódzkiego).
pocztówka 'okolicznościowa' /rep.jk
Lista nawiązań w przypadku gestu jest też
niezliczona, co tym bardziej utwierdza sytuację (fotografię i relację
telewizyjną) jako ikoniczną. Warto tylko na koniec zwrócić uwagę – przecież ani
„Czas Apokalipsy” Chrisa Niedenthala czy Adama Golca „Wisława Szymborska”
(dowiadująca się o Nagrodzie Nobla) – czyli do tej pory w głosowaniach
publiczności w akcji „Fotoikony” najwyżej punktowane zdjęcia – nie mają tylu
naśladownictw, użyć, tak bogatego „drugiego życia”. Ot Szymborską przypomina
się z okazji kolejnych rocznic i wydań książek, „Czas Apokalipsy” właśnie
przepłynął przez wszystkie media z okazji 13 grudnia. A może właśnie to
połączenie obrazu telewizyjnego z fotografią, plus łatwość powtórzenia samego
gestu w rozmowie, może to właśnie dlatego sam gest jest tak szalenie obecny,
ciągle „żywy”?
Agata Nowosielska, Gest Kozakiewicza, 2009, olej na płótnie / źródło: Artinfo.pl
okładki książek: Ireneusz Pawlik, Gest Kozakiewicza, Wydawnictwo Skorpion, 1994 / / Władysław Kozakiewicz, Michał Pol, Nie mówcie mi jak mam żyć, wyd. Agora S.A., 2013
Na sam zupełnie koniec wypadałoby cokolwiek powiedzieć o fotografie. Niestety nie zdobyłam jak dotąd wiele informacji. Vladimir Akimov fotografował od 1962 roku. Jego zdjęcia znajdują się m.in. w agencji Novostii. Kończą się na 1993 roku. Będę oczywiście ogromnie wdzięczna za więcej informacji na jego temat...
Linki:
Moskwa 1980 - wg Polskiego Komitetu Olimpijskiego
przebieg konkurencji - relacja tv
Rozmowa z Władysławem Kozakiewiczem w programie "Prawdę mówiąc" - TVP
O Olimpiadzie w Moskwie - program dla Discovery od 15:37 o skoku Kozakiewicza
Wywiad dla Gazety Wyborczej z października 2013, z okazji wydania książki. mnóstwo linków, bardzo polecam.
Zawsze urocze: demotywatory
Na deser "słodziutka" rozmowa z imienin :)
Marek Raczkowski w temacie gestu
Rozmowa z Władysławem Kozakiewiczem w programie "Prawdę mówiąc" - TVP
O Olimpiadzie w Moskwie - program dla Discovery od 15:37 o skoku Kozakiewicza
Wywiad dla Gazety Wyborczej z października 2013, z okazji wydania książki. mnóstwo linków, bardzo polecam.
Zawsze urocze: demotywatory
Na deser "słodziutka" rozmowa z imienin :)
Marek Raczkowski w temacie gestu
Jeszcze tak ciekawego i bogatego opracowania nie widziałem w całym moim życiu ;)
OdpowiedzUsuńpozdrówki
Ogólnopolski Konkurs Fotografii Studenckiej
OdpowiedzUsuńWszystkich studentów zainteresowanych fotografią zapraszamy do udziału w XVI edycji Ogólnopolskiego Konkursu Fotografii Studenckiej, organizowanego przez Niezależne Zrzeszenie Studentów. Nieważne, czy jesteś zapalonym fotografem czy dopiero zaczynasz swoją przygodę
z robieniem zdjęć – to Konkurs właśnie dla Ciebie! W tym roku motywem przewodnim Konkursu jest kolor, a kategorie, w których oceniane będą zdjęcia, to: Kolory życia (reportaż), Energia spojrzenia (portret) i Barwy nocy (scenerie). Wasze prace przyjmujemy między 12 lutego a 19 marca. Nie wahajcie się ani chwili!
Więcej informacji znajdziecie na naszej stronie internetowej www.okfs.art.pl oraz na fanpage’u na Facebooku: https://www.facebook.com/nzs.okfs. Zapraszamy również na profil na Twitterze: https://twitter.com/pstrykaliada.